UNINE SANDHANGAN SWARA I, U, E, O, E (4)

UNINE SANDHANGAN WULU
(UNINE SWARA I)

Katrangan kanthi tuladha -tuladha aksara Jawa

PANJENENGAN KLIK ANA KENE !

1. Tumrap ing wanda menga, kabeh sandhangan wulu aswara jejeg, kayata :
iki siji, ngati-ati, dadi kyai

2. Tumrap ing wanda sigeg aswara jejeg, manwa sandhangan wulu dumunung ing :
a. Wanda sigeg aksara irung kang dudu wanda wekasan, kayata :
Timba, pinten,kancing
Sing nyebal : ingkang
b. Tembung mung sawanda kang kalebu tembung pangungun, kayata :
Cit, prit, crit

c. Wanda wekasan kang sigeg, banjur oleh panambang a, i, e, an, anipun, utawa en.Sing maune nduweni swara miring bali jejeg maneh.
mancing ( i miring)
mancinga (i jejeg)
mancingi (i jejeg)
pancinge (i jejeg)
pancingan (i jejeg)
pancinganipun ( i jejeg)

3. Tumrap ing wanda sigeg aswara miring, manawa dumunung ing :
a. Tembung mung sawanda kang dudu tembung pangungun, kayata :
ing, sing, ping, ting, pring, wit, sir,pir, tir.

b. Wanda wekasan :
Becik, keris,murid

c. Saliyane wanda wekasan , manawa sesigege dudu aksara irung, kayata :
Siswa, sulistya, suwignya


UNINE SANDHANGAN SUKU
( SWARA U )
1. Tumrap ing wanda menga, kabeh sandhangan suku aswara jejeg, kayata :
Tuhu, wulu, lunyu,brutu

2. Tumrap ing wanda aswara jejeg, manawa dumunung ing :
a. Tembung mung sawanda kang kalebu tembung pangungun , kayata :
Ut, wut, nyut, cur

b. Wanda sigeg aksara irung kang dudu wanda wekasan, kayata :
bumbung ,blumbang, cumplung, srundeng

c. Wanda wekasan kang banjur oleh panambang Kayata :
sabun ( u miring)
nyabuni (u jejeg)
sabunan (u jejeg)
sabunan (u jejeg)
sabunane ( u jejeg)
sabunanipun (u jejeg)
sabunen (u jejeg)
sinabunan ( u jejeg)

3. Tumrap ing wanda sigeg aswara miring, manawa sandhangan suku dumunung ing :
a. Tembung mung sawanda kang dudu tembung pangungun, kayata :
Mung , bung, bur, bun, pun, jun, tur
b. Wanda wekasan, kayata :
Sampun, mancur, nyamplung,nglumpruk*)

c. Saliyane wanda wekasan, manawa sesigege wanda iku dudu aksara irung, kayata :
Duksina, suksma, trustha, murni


UNINE SANDHANGAN TALING
(SWARA E )
1. Tumrap ing wanda menga aswara jejeg, manawa sandhangan taling iku dumunung ana ing :
a. Tembung mung sawanda :
He, le, taun je, taun be

b. Wanda wekasan, kayata :
Kate, sate, gule, pete

c. Purwane tembung 3 wanda, kayata :
Kewala, kemawon, rewanda, sewaka

d. Sangarepe wanda wekasan kang menga legena, utawa mawa sandhangan saliyane wulu utawa suku , kayata :
Rene, dewa, kreta, pelo

e. Sangarepe wanda wekasan kang sigeg tanpa sandhangan swara, utawa mawa sandhangan swara saliyane pepet utawa taling, kayata :
Keyok, eram, cebol

2. Tumrap ing wanda menga aswara miring, manawa dumunung ing .
a. Wanda menga ing sangarepe wanda wekasan kang uga menga mawa sandhangan wulu utawa suku, kayata :
Keri, beji, teji, cekli

b. Wanda menga ing sangarepe wanda wekasan kang sigeg lan mawa sandhangan pepet utawa taling, kayata :
mesem , leren, kerem, gepeng

3. Tumrap ing wanda sigeg aswara jejeg, manawa dumunung ing :
a. Wanda sigeg aksara irung ing sangarepe wanda wekasan kang menga tanpa sandhangan swara, utawa mawa sandhangan swara liyane wulu utawa suku, kayata :
Endra, menda, tempe, endha

b. Wanda sigeg aksara irung ing sangarepe wanda wekasan kang sigeg tanpa sandhangan swara, utawa mawa sandhangan wulu utawa taling tarung, kayata :
Kendhang, cemplang, enjing, bengkong

4. Tumrap ing wanda sigeg aswara miring, manawa dumunung ing :
a. Tembung mung sawanda,kayata :
Heh, the, meh, jres

b. Sangarepe wanda wekasan kang menga mawa sandhangan wulu utawa suku, kayata :
Jengki, estu, estri, keksi

c. Sangarepe wanda wekasan kang sigeg mawa sandhangan pepet utawa taling, kayata :
Kendel, kengser, pendeng, grenjeng

d. Wanda wekasan kang sigeg,kayata :
Dumeh, joged, godheg,bledheg


UNINE SANDHANGAN TALING TARUNG
( SWARA O )
1. Tumrap wanda menga aswara jejeg, manawa dumunung ing :
a. Tembung mung sawanda, kayata :
Ho, wo, so, lo

b. Wanda wekasan, kayata :
Sinyo, ngaso, bedho, rebo

c. Purwane tembung telung wanda, kayata :
Korawa, lodaya, buta locaya

d. Sangarepe wanda wekasan kang menga tanpa sandhangan swara, utawa mawa sandhangan saliyane wulu utawa suku, kayata :
Krodha, semboja, bodho, ore

e. Sangarepe wanda wekasan kang sigeg tanpa sandhangan swara, utawa mawa sandhangan saliyane pepet utawa taling tarung, kayata :
Nyonyah, kojur, komuk, kongas

2. Tumrap ing wanda menga aswara miring, manawa dumunung ing :
a. Wanda ing sangareping wanda wekasan kang menga mawa sandhangan wulu lan suku, kayata :
Topi, mori, wolu, kolu

b. Wanda sangarepe wanda wekasan kang sigeg mawa sandhangan pepet utawa taling tarung, kayata :
Coplok, krodhong, kopyor

3. Tumrap ing wanda sigeg aswara jejeg, manawa dumunung ing :
a. Wanda sigeg aksara irung ing sangarepe wanda wekasan kang menga lan mawa sandhangan swara taling atawa taling tarung.
Kondhe, ngombe, blondho, conto

b. Wanda sigeg aksara irung ing sangarepe wanda wekasankang uga sigeg tanpa sandhangan swara, utawa mawa sandhangan saliyane pepet utawa taling tarung, kayata :
Plonthang, komplang, konthit, kondhe

c. Wanda wekasan kang sigeg banjur oleh panambang a , an , kayata :
cakot ( o miring)
nyakota( o jejeg )
cakotan ( o jejeg )

d. Wanda sangarepe wanda wekasan kang sigeg kang banjur oleh panambang a
rontog ( o miring)
rontoga ( o jejeg)
rontogan ( o jejeg )

4. Tumrap ing wanda sigeg aswara miring, yen dumunung ing :
a. Tembung mung sawanda, kayata :
Lor, dom, moh, loh, jlog

b. Wanda wekasan, kayata :
Adoh, babon, anjlog

c. Wanda sigeg aksara irung ing sangarepe wanda wekasan kang menga tanpa sandhangan swara, kayata :
Amba, nangka, candra, randha
Ganda, langka, kandha, mangsa

Taling-tarung ing dhuwur iku lumrahe diarani TALING-TARUNG PALSU. Diarani mangkono, jalaran yen tembunge rinaketan panambang apa bae, taling-tarung iku banjur ILANG ; kajaba yen dipanambangi a. Tuladhane :
kancaku (kancamu, kancane, kancanipun, kancanira, kancaningsun )

d. Wanda sigeg aksara irung ing sangarepe wanda wekasan kang menga mawa sandhangan swara saliyane taling utawa taling tarung, kayata :
Jongki, kongsi, tongki

e. Wanda sigeg aksara irung sangarepe wanda wekasan kang sigeg mawa sandhangan swara pepet utawa taling-tarung , kayata :
Sonten, konten, lombok
Lonthong, gombyok, plonthos
Brongkos, kroncong, brondong