
Yen sira kasinungan ngelmu kang marakake akeh wong seneng, aja sira malah rumangsa pinter, jalaran menawa Gusti mundhut bali ngelmu kang marakake sira kaloka iku, sira uga banjur kaya wong sejene, malah bisa aji godhong jati aking.(Bila anda mendapat anugrah ilmu yang membuat banyak orang senang, janganlah kamu merasa pintar, sebab apabila Tuhan mengambil lagi ilmu yang menyebabkan anda terkenal itu, anda akan menjadi orang biasa lagi, malah lebih bermanfaat daun yang kering)
Sunday, November 30, 2008
MEWAKILI DIY, DUA MAHASISWA UGM DINOBATKAN SEBAGAI DUTA BAHASA NASIONAL 2008

![]() |
Dhinar dan Analisa Bersama Piagam Penghargaan |




Friday, November 28, 2008
Serat Kalatidha


1.
Wahyaning arda rubeda,
Ki Pujangga amengeti,
mesu cipta matiraga,
mudhar warananing gaib,
sasmitaning sakalir,
ruweding sarwa pakewuh,
wiwaling kang warana,
dadi badaling Hyang Widdhi,
amedharken paribawaning bawana.
(Wetuning pepenginan kang murka (ala), sang Pujangga angeling-eling (membuat catatan), ngetog (memusatkan) pikiran anglakoni prihatin, nyingkap aling-aling kang ora kasat mata, sasmitane samubarang kang ndadekake ruwed, samubarang sarwa pakewuh, sawise kasingkape aling-aling, sang Pujangga minangka dadi wakiling Hyang Widdhi kanggo medharake kahahane donya.)
2.
Mangkya darajating praja,
kawuryan wus sonya ruri,
rurah pangrehing ukara,
karana tanpa palupi,
atilar silastuti,
sarjana sujana kelu,
kalulun Kalatidha,
tidhem tandhane dumadi,
ardayangrat dening karoban rubeda.
(Saiki darajating (martabat) negara, katon wis suwung, rusak tatananing negara, jalaran ora ana tuladha (conto) sing becik , kabeh ninggalake aturan (tatanan). Para sarjana (wong pinter), para sujana (wong becik) katut kaelun jaman Kalatidha. Wis ora ana tandhane ngaurip, wong sanagara kelem padha nandhang sangsara (alangan)).
3.
Ratune ratu utama,
patihe patih linuwih,
pra nayaka tyas raharja,
panekare becik-becik,
parandene tan dadi,
paliyasing Kalabendu,
malah mangkin andadra,
rubeda kang ngreribedi,
beda-beda ardane wong sanagara.
(Ratune satemene utama, patihe peng-pengan, para nayaka mung murih raharjane negara, para punggawa apik kabeh. Ewasamono ora bisa dadi sarana ilange jaman Kalabendu, malah sangsaya ndadra kasangsaran sing disandhang. Beda-beda angkarane (pepenginane) wong sanegara).
4.
Katatangi tangisira,
sira sang paramengkawi,
kawileting tyas dhuhkita,
kataman reh wirangi,
dening upaya sandi,
sumaruna anarawung,
pangimur manuara,
met pamrih melik pakolih,
temah suka ing karsa tanpa weweka.
( Sang Pujangga kawetu tangise lan rumangsa trenyuh, sedhih kataman wirang (?), jalaran kena fitnah, ing sajrone pasrawungan (masyarakat). Tembung manis kanggo panglipur atine Sang Pujangga nanging sejatine golek pamrih kepingin entuk asil, temahan atine seneng nganti ilang pangati-atine (Sang Pujangga)).
5.
Dhasar karoban pawarta,
babaratan ujar lamis,
pinudya dadya pangarsa,
wekasan malah kawuri,
yen pinikir sayekti,
pedah apa aneng ngayun,
andhedher kaluputan,
siniraman banyu lali,
lamun tuwuh dadi kekembanging beka.
( Ana kabar santer banget warata sanegara yen sang Pujangga arep didadekake pangarsa (panggedhe), nanging wekasane malah kancrit (ora katut). Yen dipikir temen-temen, paedahe apa dadi pangarsa yen mung nggedhekake luput lan lali, wusanane malah dadi jalarane sangsara)
6.
Ujaring Panitisastra,
awewarah asung peling,
ing jaman keneng musibat,
wong ambek jatmika kontit,
mengkono yen niteni,
pedah apa amituhu,
pawarta lalawora,
mundhak angraranta ati,
angurbaya ngiketa carita kuna.
(Kitab Panitisastra wus menehi pepeling yen ing jaman kena musibah (ora tentrem ) wong sing temen, jujur malah kasingkur. Mula pedahe apa nggugu kabar sing ngayawara, mundhak ngreranta ati. Luwih becik ngiket (ngarang) carita kuna.)
7.
Keni kinarya darsana,
panglimbang ala lan becik,
sayekti akeh kewala,
lalakon kang dadi tamsil,
masalahing ngaurip,
wahananira tinemu,
temahan anarima,
mupus pepesthening takdir,
puluh-puluh anglakoni kaelokan.


8.
Amenangi jaman edan,
ewuh aya ing pambudi,
melu edan nora tahan,
yen tan melu anglakoni,
boya kaduman melik,
kaliren wekasanipun,
dilalah kersa Allah,
begja-begjaning kang lali,
isih begja kang eling lawan waspada.
(Ngalami jaman edan, sarwa ngewuhake pikir, arep melu edan ora tahan, nanging yen ora melu, saupama ora nduwe melik, wusanane kaliren. Dilalah kersaning Allah, begja-begjane sing lali isih begja sing eling lan waspada).
9.
Samono iku bebasan,
padu-padune kepingin,
enggih mekoten man Dhoplang,
bener ingkang angarani,
nanging sajroning batin,
sajatine nyamut-nyamut,
wis tuwa arep apa,
muhung mahas ing asepi,
supayantuk parimarmaning Hyang Suksma.
(Wong duwe panemu kaya mangkono iku rak wong kepingin,"Ya ngono man Dhoplang ?", pancen bener sing ngarani. Nanging ing jerone batin adoh banget. Wis tuwa arep apa?. Luwih becik ngedohi praja (manggon ing papan kang sepi), supaya antuk asihe kang Maha Kuwasa)
10.
Beda lan kang wus santosa,
kinarilan ing Hyang Widdhi,
satiba malanganeya,
tan susah ngupaya asil,
saking mangunah prapti,
Pangeran paring pitulung,
marga samaning titah,
rupa sabarang pakolih,
parandene masih taberi ihtiyar.
(Beda karo sing wis santosa, dililani dening Hyang Widdhi. Sanajan satiba malange ya ora susah golek asil. Saka mangunahe (pitulung) Gusti, jalarane saka sapepadhane titah, sakabehane tansah oleh (begja, untung), sanajan mangkono isih gelem ikhtiyar).
11.
Sakadare linakonan,
mung tumindak mara ati,
angger tan dadi prakara,
karana wirayat muni,
ihtiyar iku yekti,
pamilihe reh rahayu,
sinambi budi daya,
kanthi awas lawan eling,
kang kaesthi antuka parmaning Suksma.
(Dilakoni sakadare, ora ngaya, anggere ora ndadekake prekara. Jalaran ana riwayat sing ngandhakake ikhtiyar iku satemene ndadekake karahayon. Disambi golek, mbudidaya kanthi paugeran awas lan eling ).
12.
Ya Allah Ya Rasulullah,
kang sipat murah lan asih,
mugi-mugi aparinga,
pitulung ingkang martani,
ing alam awal akir,
dumununging gesang ulun,
mangkya sampun awredha,
ing wekasan kadipundi,
mila mugi wontena pitulung Tuwan,
(Ya Allah, Ya Rasulullah, kang kagungan sipat welas lan asih, mugi-mugi panjenengan paring pitulungan, ing alam awal (donya?) lan akhirat. Kadospundi jejering gesang kula, kamangka kula sampun sepuh. Kawontenan negari punika kados pundi Gusti, mugia panjenengan paring pitulung).
13.
Sageda sabar santosa,
mati sajroning ngaurip,
kalis ing reh aru-ara,
murka angkara sumingkir,
tarlen meleng malatsih,
sanityasa tyas mamasuh,
badharing sapudhendha,
antuk mayar sawatawis,
borong angga suwarga mesi martaya.
(Sageda kawula sabar santosa, pejah salebeting gesang, kalis saking ara-uru, sadaya angkara murka saged sumingkir. Boten sanes kawula namung nggolongaken tekad, mugi manah kawula tansah pinaringan sesuci (kasucian), supados ical sapudhendha (siksa), saged entheng sawatawis. Sang Pujangga pasrah jiwa nenuwun kaswargan ingkang isinipun boten owah gingsir (abadi)).
Cathetan :
1. Kala = jaman, wektu. Tidha= tidha-tidha, ragu-ragu, tansah kuwatir.
2. Ing ukara pungkasan saben wanda kapindho tinemu sandi asma : bo RONG angGA suWARga meSI marTAya = Ronggowarsita.


Serat Kalatidha


1.
Wahyaning arda rubeda,
Ki Pujangga amengeti,
mesu cipta matiraga,
mudhar warananing gaib,
sasmitaning sakalir,
ruweding sarwa pakewuh,
wiwaling kang warana,
dadi badaling Hyang Widdhi,
amedharken paribawaning bawana.
(Wetuning pepenginan kang murka (ala), sang Pujangga angeling-eling (membuat catatan), ngetog (memusatkan) pikiran anglakoni prihatin, nyingkap aling-aling kang ora kasat mata, sasmitane samubarang kang ndadekake ruwed, samubarang sarwa pakewuh, sawise kasingkape aling-aling, sang Pujangga minangka dadi wakiling Hyang Widdhi kanggo medharake kahahane donya.)
2.
Mangkya darajating praja,
kawuryan wus sonya ruri,
rurah pangrehing ukara,
karana tanpa palupi,
atilar silastuti,
sarjana sujana kelu,
kalulun Kalatidha,
tidhem tandhane dumadi,
ardayangrat dening karoban rubeda.
(Saiki darajating (martabat) negara, katon wis suwung, rusak tatananing negara, jalaran ora ana tuladha (conto) sing becik , kabeh ninggalake aturan (tatanan). Para sarjana (wong pinter), para sujana (wong becik) katut kaelun jaman Kalatidha. Wis ora ana tandhane ngaurip, wong sanagara kelem padha nandhang sangsara (alangan)).
3.
Ratune ratu utama,
patihe patih linuwih,
pra nayaka tyas raharja,
panekare becik-becik,
parandene tan dadi,
paliyasing Kalabendu,
malah mangkin andadra,
rubeda kang ngreribedi,
beda-beda ardane wong sanagara.
(Ratune satemene utama, patihe peng-pengan, para nayaka mung murih raharjane negara, para punggawa apik kabeh. Ewasamono ora bisa dadi sarana ilange jaman Kalabendu, malah sangsaya ndadra kasangsaran sing disandhang. Beda-beda angkarane (pepenginane) wong sanegara).
4.
Katatangi tangisira,
sira sang paramengkawi,
kawileting tyas dhuhkita,
kataman reh wirangi,
dening upaya sandi,
sumaruna anarawung,
pangimur manuara,
met pamrih melik pakolih,
temah suka ing karsa tanpa weweka.
( Sang Pujangga kawetu tangise lan rumangsa trenyuh, sedhih kataman wirang (?), jalaran kena fitnah, ing sajrone pasrawungan (masyarakat). Tembung manis kanggo panglipur atine Sang Pujangga nanging sejatine golek pamrih kepingin entuk asil, temahan atine seneng nganti ilang pangati-atine (Sang Pujangga)).
5.
Dhasar karoban pawarta,
babaratan ujar lamis,
pinudya dadya pangarsa,
wekasan malah kawuri,
yen pinikir sayekti,
pedah apa aneng ngayun,
andhedher kaluputan,
siniraman banyu lali,
lamun tuwuh dadi kekembanging beka.
( Ana kabar santer banget warata sanegara yen sang Pujangga arep didadekake pangarsa (panggedhe), nanging wekasane malah kancrit (ora katut). Yen dipikir temen-temen, paedahe apa dadi pangarsa yen mung nggedhekake luput lan lali, wusanane malah dadi jalarane sangsara)
6.
Ujaring Panitisastra,
awewarah asung peling,
ing jaman keneng musibat,
wong ambek jatmika kontit,
mengkono yen niteni,
pedah apa amituhu,
pawarta lalawora,
mundhak angraranta ati,
angurbaya ngiketa carita kuna.
(Kitab Panitisastra wus menehi pepeling yen ing jaman kena musibah (ora tentrem ) wong sing temen, jujur malah kasingkur. Mula pedahe apa nggugu kabar sing ngayawara, mundhak ngreranta ati. Luwih becik ngiket (ngarang) carita kuna.)
7.
Keni kinarya darsana,
panglimbang ala lan becik,
sayekti akeh kewala,
lalakon kang dadi tamsil,
masalahing ngaurip,
wahananira tinemu,
temahan anarima,
mupus pepesthening takdir,
puluh-puluh anglakoni kaelokan.


8.
Amenangi jaman edan,
ewuh aya ing pambudi,
melu edan nora tahan,
yen tan melu anglakoni,
boya kaduman melik,
kaliren wekasanipun,
dilalah kersa Allah,
begja-begjaning kang lali,
isih begja kang eling lawan waspada.
(Ngalami jaman edan, sarwa ngewuhake pikir, arep melu edan ora tahan, nanging yen ora melu, saupama ora nduwe melik, wusanane kaliren. Dilalah kersaning Allah, begja-begjane sing lali isih begja sing eling lan waspada).
9.
Samono iku bebasan,
padu-padune kepingin,
enggih mekoten man Dhoplang,
bener ingkang angarani,
nanging sajroning batin,
sajatine nyamut-nyamut,
wis tuwa arep apa,
muhung mahas ing asepi,
supayantuk parimarmaning Hyang Suksma.
(Wong duwe panemu kaya mangkono iku rak wong kepingin,"Ya ngono man Dhoplang ?", pancen bener sing ngarani. Nanging ing jerone batin adoh banget. Wis tuwa arep apa?. Luwih becik ngedohi praja (manggon ing papan kang sepi), supaya antuk asihe kang Maha Kuwasa)
10.
Beda lan kang wus santosa,
kinarilan ing Hyang Widdhi,
satiba malanganeya,
tan susah ngupaya asil,
saking mangunah prapti,
Pangeran paring pitulung,
marga samaning titah,
rupa sabarang pakolih,
parandene masih taberi ihtiyar.
(Beda karo sing wis santosa, dililani dening Hyang Widdhi. Sanajan satiba malange ya ora susah golek asil. Saka mangunahe (pitulung) Gusti, jalarane saka sapepadhane titah, sakabehane tansah oleh (begja, untung), sanajan mangkono isih gelem ikhtiyar).
11.
Sakadare linakonan,
mung tumindak mara ati,
angger tan dadi prakara,
karana wirayat muni,
ihtiyar iku yekti,
pamilihe reh rahayu,
sinambi budi daya,
kanthi awas lawan eling,
kang kaesthi antuka parmaning Suksma.
(Dilakoni sakadare, ora ngaya, anggere ora ndadekake prekara. Jalaran ana riwayat sing ngandhakake ikhtiyar iku satemene ndadekake karahayon. Disambi golek, mbudidaya kanthi paugeran awas lan eling ).
12.
Ya Allah Ya Rasulullah,
kang sipat murah lan asih,
mugi-mugi aparinga,
pitulung ingkang martani,
ing alam awal akir,
dumununging gesang ulun,
mangkya sampun awredha,
ing wekasan kadipundi,
mila mugi wontena pitulung Tuwan,
(Ya Allah, Ya Rasulullah, kang kagungan sipat welas lan asih, mugi-mugi panjenengan paring pitulungan, ing alam awal (donya?) lan akhirat. Kadospundi jejering gesang kula, kamangka kula sampun sepuh. Kawontenan negari punika kados pundi Gusti, mugia panjenengan paring pitulung).
13.
Sageda sabar santosa,
mati sajroning ngaurip,
kalis ing reh aru-ara,
murka angkara sumingkir,
tarlen meleng malatsih,
sanityasa tyas mamasuh,
badharing sapudhendha,
antuk mayar sawatawis,
borong angga suwarga mesi martaya.
(Sageda kawula sabar santosa, pejah salebeting gesang, kalis saking ara-uru, sadaya angkara murka saged sumingkir. Boten sanes kawula namung nggolongaken tekad, mugi manah kawula tansah pinaringan sesuci (kasucian), supados ical sapudhendha (siksa), saged entheng sawatawis. Sang Pujangga pasrah jiwa nenuwun kaswargan ingkang isinipun boten owah gingsir (abadi)).
Cathetan :
1. Kala = jaman, wektu. Tidha= tidha-tidha, ragu-ragu, tansah kuwatir.
2. Ing ukara pungkasan saben wanda kapindho tinemu sandi asma : bo RONG angGA suWARga meSI marTAya = Ronggowarsita.


Thursday, November 27, 2008
THE 7 HABITS OF HIGHLY EFFECTIVE PEOPLE VERSI SEMAR & PANDAWA





Data buku
JUDUL: The 7 Habits og Highly Effective People Versi Semar dan Pandawa
PENULIS: Pitoyo Amrih
PENERBIT: Pinus Book Publisher. Jl. Tegal Melati No.118 C Jongkang [Belakang Monjali] Sleman, Yogyakarta 55581. Telp. Redaksi [0274] 867646. E-mail: rumahpinus@yahoo.com
ISBN: 979-99014-9-9
CETAKAN: I-Januari 2008
TEBAL: 140 x 120 mm, 227 hlm
Web-PENULIS: http://duniawayang.pitoyo.com/


Wednesday, November 26, 2008
CERMIN RETAK BUDAYA BANGSA--REFLEKSI VIA PENDEKATAN BUDAYA JAWA



Pemahaman yang keliru kini justru marak, dan secara tidak terasa telah mendarah daging, misalnya seorang-orang mengartikan modernitas. Kini makna modernitas telah dijadikan jargon untuk mengganti sesuatu yang dianggap "lama", maka modernitas cenderung dipakai untuk menggilas apa saja yang dianggap lama. Tradisi yang tumbuh di masa lalu, termasuk nilai-nilai budaya yang telah lama ada, tanpa ampun tergilas oleh kesalahan memaknai nilai modernitas. Kekeliruan pemaknaan itu sekaligus memberikan stigma negatif kepada siapa saja yang tetap mempertahankan nilai tradisi dan budaya. Indikasi fisik telah menunjukkan kepada kita, bahwa bentuk bangunan rumah yang ada di Jawa, juga terinfeksi oleh pemaknaan itu. Kini bentuk bangunan rumah Jawa sulit diketemukan, apakah bentuk Joglo, atau pun limas, telah terlibas. Dulu di daerah pedesaan, jenis rumah Jawa seperti Joglo, dan limasan, masih bertebaran, kini yang kita jumpai justru berbalik. Rumah dengan model/ornamen bergaya Spanyol, Amerika, atau Eropa, sangat mewarna, dan orang merasa sangat ketinggalan, atau mungkin disebut kurang gaul, jika mempertahankan bentuk rumah yang mentradisi.
Perilaku orangpun juga berubah secara dratis, kini orang telah meninggalkan tardisinya, dan kini juga kehilangan karakternya. Tradisi adat Jawa-seperti selapan, atau tedhak siten pada upacara kelahiran, siraman atau midodareni pada upacara perkawinan, atau pendhak sepisan, nyewu pada upacara kematian--sudah mulai banyak ditinggalkan atau dilupakan.


Seorang-orang bernama H. Soemarno Soedarsono dalam sebuah kolom opini Harian Kompas yang berjudul Jati diri Bangsa yang menyoroti konsep jati diri dari perspektif etika moral, yaitu hati nurani. Soedarsono menulis kata-kata bijak untuk menekankan tentang bahaya hilangnya jati diri ini. "When character is lost, everything is lost".
Kata bijak ini ternyata merupakan energi bagi tiga orang wanita yang membidani lahirnya buku ini. Masing-masing; Dra. M.Y. Dwi Hayu Agustini MBA,- Ir.M.I. Retno Susilorini, MT- dan Yovita Indrayati, SH.,M.Hum. Ketiganya adalah pengabdi pada Universitas Atma Jaya Yogyakarta.
Keprihatinannya melihat realitas bias dalam budaya bangsa, menggetarkan naluri tulis menulis, maka melalui pencermatannya dengan merefleksikanbudaya Jawa-meneropong retak-ratak buadaya. Dengan cermat, ketiga wanita ini menengarai, bahwa budaya Jawa mulai ditinggalkan. Keprihatinan ini nampaknya cukup beralasan, karena indikasinya nampak jelas.
Indikasi itu adalah:
- Gadis Jawa sudah tidak lagi "gandhes luwes" [lemah gemulai], orang Jawa yang halus budi bahasanya sudah menjadi "brangasan", orang Jawa yang dikenal suka menolong sudah mulai "egois" dengan kehidupan pribadinya
- Memperingati usia dalam satuan windu [delapan tahun], kini sudah tidak terdengar lagi. Peristiwa ini dulu dinamakan "windon", dimana untuk windu pertama atau sewindu, diperingati dengan mengadakan slametan bubur warna merah-putih dan nasi tumpeng yang diberi 8 telur ayam rebus sebagai lambang usia. Peringatan ini harus dilakukan sehari atau dua hari setelah hari kelahiran yang diyakini agar usia lebih panjang. Pada saat dua windu, si anak sudah dianggap remaja/perjaka/jaka, suaranya ngagor-agori [memberat]. Perayaan saat 32 tahun atau empat windu dinamakan "tumbuk alit". Dan ketika ulang tahun ke 64 tahun disebut "tumbuk ageng". Kini semuanya telah hilang, jika tidak dikatakan punah
Data buku:
JUDUL: Cermin Retak Budaya Bangsa--Sebuah refleksi dengan pendekatan budaya jawa
PENULIS: Dra. M.Y. Dwi Hayu Agustini = Ir. M.I. Retno Susilorini, MT. = Yovita Indrayati, SH., M.Hum
PENERBIT: Universitas Atma jaya Yogyakarta. Jl. Babarsari No. 44. Kotakl Pos 1086. Telp. 0274-487711. Yogyakarta 55281
ISBN: 979-9243-79-3
CETAKAN: Pertama 2007


Tuesday, November 25, 2008
gotri legendri



ya meski potongan body saya babarblas ndak pantes buat main bekelan, ning saya masih cukup trampil lho.
Cuman memang nek diukur dari kecepatan ya wis ra kaya mbiyen.
Terasa banget nek kecepatan saya berkurang, pas ngambil 4 biji bekel satu-satu dalam sekali lemparan bola,
anak saya sok nyoraki.
seneng nek bapake gedandapan pas ngrawuk biji bekel.
Tibake tanpa saya sadari dolanan bekel sama si vaisa ini memang nyenengke.
Nek dibanding abange,
anak saya sing nomor loro ini cenderung gampang seneng dolanan kampung.
Saya ajari dolanan engklek pake gacuk pecahan kreweng ,antusias banget.
Gerakan engkleke isih kesusu-susu berusaha ora midak garis.
Dia iso menikmati dolanan murah meriah sing biasa saya mainkan mbiyen.
Dolanan bocah-bocah jaman mbiyen memang khas.
Situasi keterbatasan wong-wong jaman mbiyen malah ngasilke permainan sing simple ning nggawa keceriaan.
Dolanan bocah-bocah mbiyen cenderung mempertebal sifat komunal bocah ,
ngraketke paseduluran sama tangga teparo
dan murah meriah.
Dan sing juga kadang saya lupakan dolanan mbiyen sok-sok ngemot piwulang urip,
meski mungkin sangat bergantung sama penafsiran pribadi.
Sing rada cetho dolanan engklek,
bagi saya engklek bisa menjadi simbol laku urip sing kudu dilakoni, sok sok kudu tertatih-tatih, sok-sok mlumpat ,
kadang cuman berjalan dengan pijakan sing timpang,
ndak jarang juga kita mesti mbalik arah
dan menggapai kreweng yang bisa jadi itu cita-cita sing jauh saka jangkauan.
Atau main jelungan di waktu malam,
kanggo saya itu nggambarke suasana gerak langkahe menungsa golek pepadang lan cekelane urip .
Mburu kanca kareben iso ngerteni piwulang sing nyinari dalan peteng,
supaya ora dhewekan neng alam babrayan, supaya mbesuke tekan sumanding neng ngarsani Gusti Pangeran.
Malah kadang dolanan kampung wis dilengkapi syair sing iso dadi nasehat buat nglampahi gesang ini.
Salah satu sing saya ingat nggih niki :
....Gotri legendri nagasari, ri
....Riwul owal awul jadah mentul,tul
....Tulen, olen-olen dadi manten,ten
....tiTenana mbesuk gede dadi apa,pa
....Pada mbako enek,mbako sedeng,deng


Titenana mbesuk gedhe dadi apa,
wong jaman mbiyen sudah wanti-wanti nek apa sing kita lakukan sekarang akan berbuah dikemudian hari,
ning sekaligus juga ngelingke bahwa menungsa itu bukan segala-galanya.
Ada tangan lain sing mempengaruhi jalan hidup kita,
macem-macem sebutane nek wong sing dadi umate kanjeng nabi nyebut takdir, nyebut kuwasa Illahi,
ana sing istilahke garis pepesthine Pengeran, ana sing ngarani karma, nasib dan sing rada sekuler mungkin nyebute faktor x,
malah kadang disebut faktor george bush.
Intinya ya ndak jauh beda yaitu ada hal-hal sing berada diluar kemampuan dan usaha kita,
misale kita wis berusaha tumindak apik,
bukan otomatis sesuk esuk terus nasib kita berubah drastis dadi apik gitu.
Perbuatan baik mesti ngasilke buah sing apik,
cuman kapan berbuahnya itu berada dalam wilayah faktor x mau.
Karena itulah menungsa urip itu ya ndak bisa memastikan apa sing akan terjadi sesuk.
Ndak punya kemampuan kita buat ngarani sesuk itu bakal ana kedadian apa.
Bisa jadi apa sing arep terjadi sesuk itu bertolak belakang dengan perkiraan atawa kondisi semula.
Akeh critane mbiyen kere bareng saiki dadi priyayi
Lonte dadi artis atau kosok walikke
Ora sithik juga sing maune pejabat duwe pangkat, malah akhire ngenggoni kamar penjara
Wong pertamin mbiyen mesti ya ora bakalan ngira nek petronas bakal luwih terkenal lan maju timbang pertamina, wong dulunya mereka blajare juga dari pertamina.
Atau sing neng sejarah jaman mbiyen wong tibet blajar agama budha saka guru-guru india salah sijine atisha srijana dipangkara.
Lha atisha wae 12 tahun meguru ngangsu kawruh ke sumatera dadi murite dharmakirti ( serlingpa ),
wolak-walike jaman malah saiki wong kita sing ajar agama budha ke tibet.
Sama seperti ndak pahamnya saya ,kok bisa-bisanya bu dokter sing wektu sekolah neng margoyudan mbiyen pendiam iso kepranan sama koboy sekelasnya , kersa nyawiji ,gelem ngurusi lan ngrumat.
Ndak ada sing mbiyen iso mbayangke ini bakal terjadi,ora ana mas
Ning wong itu wis dadi kersane Gusti mas,
rasa tresna itu lak sebagian saka rahasiane sing gawe urip tho.
Dolanan bocah-bocah bisa ngelingke kita betapa tidak berdayanya kita atas apa yg akan terjadi mbesok.
Ndak ada sing ora mungkin
Nek saat ini saya turu nglungker neng kasur sing empuk, ndak ada sing bisa kasih jaminan sesuk saya ora bakalan nggelar kloso.
( nek jumat bengi sama minggu bengi ya memang saya nggelar koran buat alas tidur neng sepur )
Kabeh bisa terjadi,
Dan sering kita dipaksa untuk menghadapinya, enak ora enak, kudu dilakoni
Ning saya percaya kok, apapun yg akan terjadi Gusti Pengeran ora bakal sare.
Muga-muga kita semua tansah eling lan sumarah marang Gusti
Titenana mbesuk gedhe dadi apa
Salam
yayon-kerepalur


Ann Arbor lan Semarang


Nek Ann Arbor dibandhing karo Semarang, ana akeh sing ora padha. Wiwit saka sing rada nyata, jumlah penduduk ing Semarang adoh luwih akeh ketimbang Ann Arbor. Ora mung iku – wewengkon kutha Semarang uga luwih jembar. Sing nyata uga: Semarang cedhak samudra lan Ann Arbor adoh saka samudra. Ora ana wedhi ing Ann Arbor. Senadyan Ann Arbor adoh saka samudra, kutha iku cedhak "Danau Agung", danau gedhe banget sing isine banyu tawar. Ana akeh beda sing liya. Contone, ana gunung cedhak Semarang, nanging Ann Arbor rada 'rata'. Pramila, luwih gampang numpak pit ana kene timbang numpak pit saka Semarang Ngisor nganti Semarang Ndhuwur.
Ana beda gedhe bab cuaca. Ing Ann Arbor, wektu mangsa adhem temenan adhem nganti mudhun salju. Nek ing Semarang, ora mungkin mudhun salju. Kanggo wong Semarang, Magelang iso dadi "adhem". Kene ora iso dibayangake.


Ana akeh sing padha. Contone, ana akeh restoran lan warung ing rong kutha iku. Mbok menawa merga akehe pemuda lan mahasiswa, restoran lan warung iku bukak nganti bengi-bengi. Yen Semarang, burjo lan warung nasi kucing utawa warung kopi sing rame. Kene bar-bar lan warung kopi sing rame banget, utamane malem Setu lan malem Minggu.
Sing padha liyane, Semarang lan Ann Arbor ana daerah industri. Senadyan dudu Ann Arbor, nanging daerah sing cedhak saka Ann Arbor, bab iki isih padha. Dhisik, ana akeh pabrik ing daerah sing cedhak Ann Arbor lan nganti saiki isih ana pabrik-pabrik ing Semarang.

Nami kula Saul lan kula asal Amrik.
Rumiyin, kula manggen wonten Indonesia.
Sakpunika, kula mahasiswa wonten Universitas Michigan


Saturday, November 22, 2008
Guru Ugi Namung Manungsa




Ingkang ndadosaken raos mboten sekeca wonten ing manah kula inggih punika irah-irahan pawartos "Bobroknya pendidikan di Indonesai". Kados sampun mboten wonten malih guru ing Indonesia punika ingkang sae. Pancen wonten guru ingkang mboten sae rumindakipun, nanging cacahipun temtu mboten kathah. Napa malih menawi dipun prosentase antawisipun guru ingkang awon kalihan sedaya guru sak Indonesia, mesthi namung sekedhik tinimbang pejabat ingkang tumindak nyimpang kalihan sedasya pejabat sak Indonesia.
Pancen saged dipun arani apes dados guru punika, miturut kerata basa, guru punika digugu lan ditiru. Nanging kedah dipun enget ugi, guru nggih manungsa sawantah, ingkang kedunungan salah. Dados ampun digebyah uyah, menawi wonten guru ingkang salah, nyimpang, bobrok lsp, sedaya guru, cethanipun malih pendidikan wonten ing Indonesia punika bobrok.
Kagem bapak lan ibu guru, nderek mangayubagya dinten guru tahun 2008. nuwun.


Friday, November 21, 2008
TRADISI RUWATAN







Thursday, November 20, 2008
Serat Wulangreh


1.
Pamedhare wasitaning ati,
cumanthaka aniru pujangga,
dhahat mudha ing batine,
nanging kedah ginunggung,
datan wruh yen akeh ngesemi,
ameksa angrumpaka,
basa kang kalantur,
tutur kang katula-tula,
tinalaten rinuruh kalawan ririh,
mrih padhanging sasmita.
Tegese tembung :
pamedhare = pamulange, ngandhakake, membicarakan.
medhar sabda = sesorah, pidato.
wasita = warsita, wursita, wewarah, piwulang, nasehat.
cumanthaka = kumawani, kumendel, memberanikan diri.
dhahat = banget, sangat.
mudha = bodho, balilu, punggung, bodoh.
ginunggung = gunggung + in = dibombong, dibesarkan hatinya.
angrumpaka = nganggit, ngripta, mengarang.
kalantur = kaladuk, ngayawara, omong kosong.
katula-tula = ngrekasa, asor, ora ana ajine.
rinuruh = ruruh + in = 1. pasuryan kang semu dhungkluk >< style="color: rgb(51, 51, 255);"> ririh = lirih, alon, pelan.
sasmita = sandi, kode, isyarat.
2.
Sasmitaning ngaurip puniki,
mapan ewuh yen ora weruha,
tan jumeneng ing uripe,
akeh kang ngaku-aku,
pangrasane sampun udani,
tur durung wruhing rasa,
rasa kang satuhu,
rasaning rasa punika,
upayanen darapon sampurna ugi,
ing kauripanira.
Tegese tembung:
ewuh = ribet, ora kepenak, repot.
tan jumeneng = ora ngenggoni, ora mangerteni, tidak mengetahui.
udani = weruh, tahu, faham.
darapon = supaya, supadi, supadya, supaya.
3.
Jroning Qur'an nggoning rasa yekti,
nanging ta pilih ingkang uninga,
kajaba lawan tuduhe,
nora kena den awur,
ing satemah nora pinanggih,
mundhak katalanjukan,
temah sasar susur,
yen sira ayun waskitha,
sampurnane ing badanira puniki,
sira anggegurua.
Tegese tembung :
yekti = temen, sesungguhnya, sebenarnya.
uninga = weruh, tahu.
satemah = wusanane, akhirnya.
katalanjukan = ora bener, ora pas, tidak benar
4.
Nanging yen sira nggeguru kaki,
amiliha manungsa kang nyata,
ingkang becik martabate,
sarta kang wruh ing kukum,
kang ngibadah lan kang wirangi,
sokur oleh wong tapa,
ingkang wus amungkul,
tan mikir pawewehing lyan,
iku pantes sira guronana kaki,
sartane kawruhana.
Tegese tembung:
wirangi = wara' , wong kang ngedohi larang (maksiat), jauh dari perbuatan dosa.


5.
Lamun ana wong micareng ngelmi,
tan mupakat ing patang prakara,
aja sira age-age,
anganggep nyatanipun,
saringana dipun baresih,
limbangen lan kang patang,
prakara rumuhun,
dalil kadis lan ijemak,
lan kiyase papat iku salah siji,
anaa kang mupakat.
Tegese tembung:
micareng = micara + ing , mulang, ngandhakake, berbicara tentang.
mupakat = cocok, setuju, cocok.
nyatanipun = benere, benar.
baresih = resik, tliti, teliti.
limbangen = dipikir, ditandhingake, ditimbang.
rumuhun = dhisik, terdahulu.
dalil = hukum adhedhasar Al Qur'an
kadis = hukum adhedhasar pangandikane, tindake Kanjeng Nabi
ijemak = hukum adhedhasar pamanggihe para ulama.
kiyas = hukum adhedhasar lelakon kang nate kedadean.
6.
Ana uga kena denantepi,
yen ucul saka patang prakara,
nora enak legetane,
tan wurung tinggal wektu,
panganggepe wus angengkoki,
aja kudu sembahyang,
wus salat katengsun,
banjure mbuwang sarengat,
batal karam nora nganggo den rawati,
bubrah sakehing tata.
Tegese tembung:
legetane = dadine, wusanane, isine perkara(?)
angengkoki = bener, jumeneng, pada tempatnya.
katengsun = garisku
kat = khat = garis.
sarengat = syari'at, aturan agama kang kudu dilakoni.
den rawati = diopeni, dipelihara.
7.
Angel temen ing jaman samangkin,
ingkang pantes kena ginuronan,
akeh wong jaja ngelmune,
lan arang ingkang manut,
yen wong ngelmu ingkang netepi,
ing panggawening sarak,
denarani luput,
nanging ta asesenengan,
nora kena den wor kakarepaneki,
papancene priyangga.
Tegese tembung:
samangkin = saiki, sekarang.
ginuronan = diguroni, digurui.
jaja = adol, menjajakan.
asesenengan = manut karepe dhewe-dhewe, menurut kehendaknya pribadi.
kakarepaneki = kakarepan + iki = karepe iki, kehendaknya
papancene = jatah, takdir.
priyangga = dhewe, sendiri.
8.
Ingkang lumrah ing mangsa puniki,
mapan guru ingkang golek sabat,
tuhu kuwalik karepe,
kang wus lumrah karuhun,
jaman kuna mapan si murid,
ingkang padha ngupaya,
kudu anggeguru,
ing mengko iki tan ora,
kyai guru naruthuk ngupaya murid,
dadia kanthinira.
Tegese tembung :
mangsa = waktu, jaman, waktu.
sabat = sahabat, murid.
naruthuk = thruthukan, pergi kesana ke mari.
ngupaya = golek, mencari.
kanthinira = bature, rewange, muride, muridnya.


Serat Wulangreh


1.
Pamedhare wasitaning ati,
cumanthaka aniru pujangga,
dhahat mudha ing batine,
nanging kedah ginunggung,
datan wruh yen akeh ngesemi,
ameksa angrumpaka,
basa kang kalantur,
tutur kang katula-tula,
tinalaten rinuruh kalawan ririh,
mrih padhanging sasmita.
Tegese tembung :
pamedhare = pamulange, ngandhakake, membicarakan.
medhar sabda = sesorah, pidato.
wasita = warsita, wursita, wewarah, piwulang, nasehat.
cumanthaka = kumawani, kumendel, memberanikan diri.
dhahat = banget, sangat.
mudha = bodho, balilu, punggung, bodoh.
ginunggung = gunggung + in = dibombong, dibesarkan hatinya.
angrumpaka = nganggit, ngripta, mengarang.
kalantur = kaladuk, ngayawara, omong kosong.
katula-tula = ngrekasa, asor, ora ana ajine.
rinuruh = ruruh + in = 1. pasuryan kang semu dhungkluk >< style="color: rgb(51, 51, 255);"> ririh = lirih, alon, pelan.
sasmita = sandi, kode, isyarat.
2.
Sasmitaning ngaurip puniki,
mapan ewuh yen ora weruha,
tan jumeneng ing uripe,
akeh kang ngaku-aku,
pangrasane sampun udani,
tur durung wruhing rasa,
rasa kang satuhu,
rasaning rasa punika,
upayanen darapon sampurna ugi,
ing kauripanira.
Tegese tembung:
ewuh = ribet, ora kepenak, repot.
tan jumeneng = ora ngenggoni, ora mangerteni, tidak mengetahui.
udani = weruh, tahu, faham.
darapon = supaya, supadi, supadya, supaya.
3.
Jroning Qur'an nggoning rasa yekti,
nanging ta pilih ingkang uninga,
kajaba lawan tuduhe,
nora kena den awur,
ing satemah nora pinanggih,
mundhak katalanjukan,
temah sasar susur,
yen sira ayun waskitha,
sampurnane ing badanira puniki,
sira anggegurua.
Tegese tembung :
yekti = temen, sesungguhnya, sebenarnya.
uninga = weruh, tahu.
satemah = wusanane, akhirnya.
katalanjukan = ora bener, ora pas, tidak benar
4.
Nanging yen sira nggeguru kaki,
amiliha manungsa kang nyata,
ingkang becik martabate,
sarta kang wruh ing kukum,
kang ngibadah lan kang wirangi,
sokur oleh wong tapa,
ingkang wus amungkul,
tan mikir pawewehing lyan,
iku pantes sira guronana kaki,
sartane kawruhana.
Tegese tembung:
wirangi = wara' , wong kang ngedohi larang (maksiat), jauh dari perbuatan dosa.


5.
Lamun ana wong micareng ngelmi,
tan mupakat ing patang prakara,
aja sira age-age,
anganggep nyatanipun,
saringana dipun baresih,
limbangen lan kang patang,
prakara rumuhun,
dalil kadis lan ijemak,
lan kiyase papat iku salah siji,
anaa kang mupakat.
Tegese tembung:
micareng = micara + ing , mulang, ngandhakake, berbicara tentang.
mupakat = cocok, setuju, cocok.
nyatanipun = benere, benar.
baresih = resik, tliti, teliti.
limbangen = dipikir, ditandhingake, ditimbang.
rumuhun = dhisik, terdahulu.
dalil = hukum adhedhasar Al Qur'an
kadis = hukum adhedhasar pangandikane, tindake Kanjeng Nabi
ijemak = hukum adhedhasar pamanggihe para ulama.
kiyas = hukum adhedhasar lelakon kang nate kedadean.
6.
Ana uga kena denantepi,
yen ucul saka patang prakara,
nora enak legetane,
tan wurung tinggal wektu,
panganggepe wus angengkoki,
aja kudu sembahyang,
wus salat katengsun,
banjure mbuwang sarengat,
batal karam nora nganggo den rawati,
bubrah sakehing tata.
Tegese tembung:
legetane = dadine, wusanane, isine perkara(?)
angengkoki = bener, jumeneng, pada tempatnya.
katengsun = garisku
kat = khat = garis.
sarengat = syari'at, aturan agama kang kudu dilakoni.
den rawati = diopeni, dipelihara.
7.
Angel temen ing jaman samangkin,
ingkang pantes kena ginuronan,
akeh wong jaja ngelmune,
lan arang ingkang manut,
yen wong ngelmu ingkang netepi,
ing panggawening sarak,
denarani luput,
nanging ta asesenengan,
nora kena den wor kakarepaneki,
papancene priyangga.
Tegese tembung:
samangkin = saiki, sekarang.
ginuronan = diguroni, digurui.
jaja = adol, menjajakan.
asesenengan = manut karepe dhewe-dhewe, menurut kehendaknya pribadi.
kakarepaneki = kakarepan + iki = karepe iki, kehendaknya
papancene = jatah, takdir.
priyangga = dhewe, sendiri.
8.
Ingkang lumrah ing mangsa puniki,
mapan guru ingkang golek sabat,
tuhu kuwalik karepe,
kang wus lumrah karuhun,
jaman kuna mapan si murid,
ingkang padha ngupaya,
kudu anggeguru,
ing mengko iki tan ora,
kyai guru naruthuk ngupaya murid,
dadia kanthinira.
Tegese tembung :
mangsa = waktu, jaman, waktu.
sabat = sahabat, murid.
naruthuk = thruthukan, pergi kesana ke mari.
ngupaya = golek, mencari.
kanthinira = bature, rewange, muride, muridnya.


Tuesday, November 18, 2008
filosofi wayang menuju sufi..menuju insan kamil..oleh Sayyid R. Muhammad raffie ananda


FILOSOFI WAYANG MENUJU SUFI...MENUJU INSAN KAMIL
oleh Ravie Ananda
Kita telah mengenal tentang wayang, di mana wayang adalah gambaran atau bayangan yang didalamnya mencerminkan kehidupan manusia. Meskipun didalamnya banyak sekali tokoh dan lakon, akan tetapi sesungguhnya wayang itu adalah gambaran kehidupan pribadi setiap manusia di mana manusia tidak akan pernah lepas dari kodratnya sebagai makhluk yang terbungkus oleh nafsu yang baik yang disimbolkan dengan Pandawa dan nafsu yang buruk yang disimbolkan dengan Kurawa. Kedua nafsu tersebut akan selalu berhadapan yang disimbolkan dengan Bharatayuda (perang Bharata). Satu hal pokok yang diabaikan adalah bahwa wayang merupakan cerita yang mengandung unsur pendidikan dan simbol-simbol kehidupan yang tersirat dan oleh pengarangnya divisualisasikan melalui tokoh-tokoh dalam cerita layaknya kehidupan nyata. Secara filosofi, Mahabharata dan kisah pewayangan lainnya sebenarnya merupakan gambaran kehidupan kita sebagai manusia baik gerak fisik, batin, maupun ruhani, yang dimulai dari awal hingga akhir. Satu lakon yang merupakan inti dan final dari perjalanan hidup kita sebagai manusia yang digambarkan dalam Mahabharata adalah lakon yang berjudul “Perang Bharata ( Bharatayuda )”. Perang Bharata adalah perangnya Pandawa sebagai tokoh yang baik dan Kurawa sebagai tokoh yang jahat, di mana Pandawa dan Kurawa merupakan saudara. Sesunguhnya kisah ini terdapat dalam diri kita masing-masing pada saat kita mengalami kesadaran sebagai manusia seutuhnya (insan kamil), saat di mana kita sadar baik cipta, rasa, maupun karsa, lahir, batin, dan ruhani kita terhadap suatu sikap yang akan kita ambil dalam kehidupan yang selalu berada dalam dua pilihan yakni baik dan buruk.
Untuk memahami tentang Mahabharata yang berarti juga memahami diri kita sendiri kita harus masuk ke dalam kisah ini dengan sedetail - detailnya. Langkah pertama marilah kita mengupas apakah Mahabharata itu, Kemudian siapakah tokoh-tokoh intinya dan lakon – lakon inti yang merupakan kunci untuk menemukan maksud dari kitab ini.
Mahabharata berasal dari dua kata yakni, Maha dan Bharata
Maha berarti besar, sedangkan Bharata berarti kesatria atau Luhur
Dari dua kata tersebut kita dapat mengambil kesimpulan bahwa Mahabharata berarti kesatria yang besar atau keluhuran yang besar, maka dapat kita artikan juga bahwa inti dari dari Kitab Mahabharata adalah suatu kitab yang berisi ajaran bagaimana untuk menjadi seorang manusia yang bersifat kesatria yang besar dan luhur.
Tokoh – tokoh inti dalam Mahabharata antara lain :
1. Pandawa
2. Kurawa
3. Punakawan
4. Dewa-dewa
1. Pandawa
Kita telah mengenal tentang Pandawa, dimana mereka adalah sekelompok tokoh yang baik, terdiri dari lima bersaudara yaitu, 1. Puntadewa ( tertua ), 2. Bima (werkudara), 3. Arjuna, 4. Nakula, 5. Sadewa.
Lazimnya di dalam masyarakat kita kelima tokoh tersebut berdiri sendiri-sendiri sebagai individu-individu yang hidup. Satu hal pokok yang diabaikan adalah bahwa wayang merupakan cerita yang mengandung unsur pendidikan dan simbol-simbol kehidupan yang tersirat dan oleh pengarangnya divisualisasikan melalui tokoh-tokoh dalam cerita layaknya kehidupan nyata.
Untuk mengkaji tentang tokoh-tokoh Pandawa yang sebenarnya merupakan gambaran dari sifat-sifat baik dalam diri manusia, maka kita harus mengupasnya dimulai dari urutan yang terkecil menuju urutan yang terbesar dengan kata lain kita bahas mulai dari Sadewa hingga Puntadewa.
1. Sadewa
Sadewa adalah Pandawa bersaudara yang paling kecil. Sadewa mengandung makna filosofi sifat menyerupai dewa. Hal ini mengandung makna bahwa kita sebagai manusia paling banyak berada dalam kondisi merasa bisa, merasa paling, merasa unggul sehingga terkadang dari keadaan tersebut muncullah sifat sombong, ingin dihormati, dan sejenisnya. Sifat ini sangat manusiawi. Posisi sifat batin manusia dalam tingkatan Sadewa merupakan posisi terendah.
2. Nakula
Nakula adalah kakak dari Sadewa. Nakula mengandung makna saya. Kula dalam bahasa jawa berarti saya akan tetapi bahasa yang santun dan rendah hati. Ini berarti keakuan dalam diri manusia yang tadinya merasa paling kini telah berubah setingkat lebih luhur, menjadi sifat kesadaran manusia yang merasa dirinya kecil dan masih ada yang lebih diatasnya. Hal ini disimbolkan dalam kata kula (Bahasa Jawa Kromo untuk menyebutkan identitas diri secara santun).
3. Arjuna
Arjuna adalah kakak Nakula. Arjuna berasal dari kata Her yang berarti air bening atau wening atau wingit atau ghaib. Dan Jun yang berarti tempat. Arjuna dapat simpulkan sebagai keadaan batin manusia yang telah dapat menjadi tenang, hening, dan bijaksana. Pada posisi ini manusia telah sadar akan hakekatnya sebagai makhuk hidup yang sempurna sehingga tindak tanduknya selalu disertai dengan pertimbangan-pertimbangan dan kebijaksanaan. Untuk mencapai tahap batin ini tidaklah mudah tidak seperti kita mencapai tahap Sadewa dan Nakula. Kita perlu perjuangan berat untuk bisa mencapai batin seorang Arjuna sehingga dalam pewayangan dikisahkan tentang perjalanan Arjuna antara lain beristri banyak (srikandi,sembadra,larasati, dan drestanala), Srikandi berguru manah (panah) hingga Begawan ciptaning (Arjuna menjadi Begawan). Selanjutnya marilah kita kupas satu persatu tentang kisah-kisah Arjuna yang tentunya ini mengandung tuntunan tersirat bagaimana agar kita bisa sampai pada posisi batin tahap Arjuna.
Istri-istri Arjuna sesungguhnya bukanlah berwujud sebagai individu melainkan mengandung makna sikap batin yang harus dicapai sorang manusia dalam tahap ini.
1. Srikandi
Srikandi berasal dari dua kata Sri yang berarti baik dan Kandi yang berarti tempat atau wadah, maka tahap ini dapat diartikan bahwa kita harus bisa menjadikan diri kita penuh dengan kebaikan. Baik sikap, pikiran, maupun tingkah laku. Pada tahap ini dikisahkan Srikandi belajar memanah yang dapat diartikan bahwa untuk bisa bersikap, berpikir, dan berprilaku baik, kita sebagai manusia tidak semudah membalikkan telapak tangan. Banyak hal-hal yang perlu dipelajari dalam setiap kejadian yang kita alami, tidak hanya belajar dari teori. Kita harus mampu mengambil hikmah yang baik dari setiap kejadian yang telah kita alami meskipun hal itu tidak mengenakkan. Merguru berarti belajar, manah berarti panah atau bisa juga berarti hati, sehingga kita memang harus melatih dan membelajari hati kita untuk bisa tepat membidik hikmah-hikmah yang baik dari setiap kejadian yang akhirnya nanti sikap ini secara otomatis akan melekat pada pribadi kita dan hal inilah yang membedakan pribadi kita dahulu yang masih bodoh, kasar, penuh amarah, nafsu angkara murka (yang merupakan sifat dan simbol dari Kurawa) menuju perubahan menjadi pribadi Pandawa.
2. Sembadra
Badra berarti halus. Setelah kita mampu mengambil hikmah-hikah yang baik dari setiap kejadian selanjutnya kita tingkatkan kualitas batin kita menjadi batin yang mampu menerima, rela, sabar, serta ikhlas terhadap apa yang telah terjadi dalam hidup kita meskipun itu tidak menyenangkan. Dengan membiasakan sikap ini maka batin kita lama - lama akan terbentuk menjadi batin yang halus yang tentunya juga akan mempengaruhi diri kita secara keseluruhan menjadi manusia yang berpribadi halus.
3. Larasati
Berasal dari dua kata. Laras yang berarti sesuai, Ati yang berarti hati, sehingga dapat diartikan sesuai dengan hati. Yang dimaksud hati disini adalah kesadaran ruhani yang benar yang berasal dari dalam diri manusia bukan dari panca indera yang terkadang membungkus batin kita dengan nafsu - nafsu angkara.
Lakon Begawan Ciptoning
Begawan berarti manusia yang luhur dan tinggi spiritualnya.
Cipta berarti pikiran.
Ning berarti hening atau wening atau bening.
Maka dapat disimpulkan untuk menjadi manusia yang mempunyai kesadaran spiritual yang tinggi, kita harus mempunyai pikiran yang jernih. Untuk mempunyai pikiran yang jernih kita harus sering bermeditasi ataupun berdzikir mendekatkan diri kepada Sang Pencipta. Dalam pewayangan dikisahkan Arjuna bertapa di gunung Indrakila yang berarti kita sebagai manusia untuk masuk dalam tingkatan ini memang harus mengistirahatkan panca indera kita dengan jalan meditasi, tahalwat, semedi dan sejenisnya. Kita juga dapat melihat dari kisah-kisah nyata yang terdapat pada para nabi dan orang-orang terdahulu dimana mereka untuk mendapat pencerahan spiritual ataupun wahyu pasti mereka bertahalwat ataupun bermeditasi ditempat yang sunyi seperti di gua – gua ataupun di puncak – puncak gunung.
Setelah kita mendapat pencerahan ruhani maka batin kita akan semakin peka dan hidup serta sadar akan fitrah kita sebgai sesuatu yang hidup bersemayam dalam jasad ini yang suatu ketika akan kita tinggalkan, sehingga kemudian kita akan berpikir kemanakah kita selanjutnya setelah jasad ini tidak bisa kita pakai lagi? Untuk menjawab pertanyaan tersebut maka kita harus mengenal Werkudara karena posisi batin Werkudaralah yang mampu sampai pada tingkatan tersebut.


4. Werkudara (Bima)
Werku berarti menahan, mengendalikan, atau mengatur dan udara berarti nafas. Werkudara dapat diartikan sebagai suatu proses pengendalian nafas. Atau pengendalian hidup karena inti dari hidup adalah nafas. Tingkatan ini sangat sulit dicapai dan hanya orang - orang tertentu yang diijinkan Tuhanlah yang mampu pada tahap ini.
Untuk mencapai tahap ini kita harus melalui berbagai macam proses seperti yang dikisahkan dalam lakon Dewaruci dan Begawan Bimo Suci. Dalam lakon Dewaruci dikisahkan bahwa Bima disuruh mencari banyu perwita sari ( perwita suci ) oleh resi Durna gurunya, dimana dia harus mencarinya di Alas Tribaksara, ia harus mengalahkan Reksasa Rukmuka dan Rukmukala, kemudian dia harus nyegur (masuk) samudera laya, mengalahkan naga raksasa dan terakhir bertemu dengan Dewaruci yang akhirnya mendapat wejangan tentang rahasia hidup.
Banyu Perwitasuci atau Perwitasari atau Maul Hayat adalah sumber kehidupan yang berada dalam diri manusia yang merupakan sari atau sepercik dari yang Maha hidup. Sebenarnya Air ini adalah ruh atau diri kita yang bersemayam dalam jasad. Untuk menemukan siapa diri kita, ada suatu proses yang dinamakan raga sukma yakni suatu keadaan dimana kita keluar dari jasad kita sebelum kita mati (out of body). Ini memang merupakan suatu keadaan dimana dimasing - masing wilayah diseluruh dunia para spiritualis mempunyai cara sendiri - sendiri sesuai dengan ilmu yang diwariskan para leluhurnya. Dalam masyarakat jawa Raga yang berarti tubuh dan Sukma yang berarti Ruh adalah proses keluarnya Ruh dari Jasad yang disengaja dengan laku tertentu, ada yang dengan tidur atau ada juga yang dengan duduk bersandar. Proses tersebut disimbolkan dengan urutan lakon dalam pewayangan yaitu,
1. Babad Alas Tribaksara,
Babad atau mbabad yang berarti memangkas, membuka
Alas yang berarti hutan
Tri yang berarti tiga
Aksara yang merupakan bentuk
Sehingga dapat kita simpulkan suatu proses awal dalam raga sukma adalah membuka tiga aksara yakni cipta, rasa, dan karsa dimana kita harus menghancurkan atau mengalahkan dahulu raksasa Rukmuka dan Rukmukala sebagai simbol dari hawa nafsu yang membelenggu cipta, rasa, dan karsa manusia.
Rukmuka yang berarti wajah atau muka atau panca indera
Rukmukala, (kala) yang berarti jeratan sehingga dapat diartikan bahwa semua yang datang dari panca indera dapat menjadi jeratan bagi cipta, rasa, dan karsa kita. Untuk itu kita perlu menghancurkan jeratan tersebut dengan proses semedi diam tanpa aktifitas apapun hanya pengaturan nafas yang halus.
2. Nyegur Samuderalaya
Nyegur berarti masuk, samudera berarti lautan, Laya berarti kematian. Ini dapat diartikan suatu proses setelah pengaturan nafas dimana menuju perpisahan ruh dengan jasad atau keluarnya ruh dar jasad. Untuk mencapai perpisahan ini, meskipun panca indera kita telah tidak berfungsi saat meditasi, terkadang masih juga ada gangguan dalam alam batiniah kita berupa memori - memori yang mendadak muncul sehingga memulihkan kesadaran panca indera kita kembali, maka dalam lakon selanjutnya dikisahkan Bima harus bertarung melawan naga raksasa dalam samudera yang membelit tubuhnya dari ujung kaki hingga ujung kepala. Naga ini melambangkan darah yang mengalir dalam diri kita yang merupakan sumber hidup yang berarti juga hidupnya nafsu-nafsu harus kita jaga benar peredarannya ketika semedi, karena cepat pelannya perputaran darah sama dengan cepat lambatnya pengaturan nafas kita, semakin halus nafas kita semakin pelan juga darah kita mengalir yang berarti pula semakin masuk kita kedalam pribadi kita dan semakin hampir pula kita keluar dari jasad.
Setelah kita bisa sampai tahap ini maka kita tinggal menunggu rahmat dan ijin dari Tuhan, apabila memang sudah takdir kita maka proses selanjutnya adalah keluarnya kita dari jasad (kita bisa melihat jasad kita). Dalam kisah selanjutnya diceritakan Bima bertemu dengan Dewaruci. Dewa yang berarti simbol dari Tuhan dan Ruci yang berarti kecil. DewaRuci mempunyai makna sebagian kecil dari ruh Tuhan adalah Ruh kita, maka dikisahkan Dewa Ruci berbentuk mirip dengan Bima yang berarti bahwa kita telah keluar dari jasad dan bisa melihat jasad kita yang tentunya sama dengan ruh kita.
Selanjutnya Dewaruci memberikan wejangan tentang rahasia kehidupan, sama seperti apabila manusia sampai pada kondisi tersebut ia akan mendapat wejangan tentang kehidupan dimana hanya manusia itu sendiri yang tahu. Itulah yang dinamakan banyu parwitasari, yang juga terkandung dalam kalimat “ tapake kuntul ngalayang (jejak burung kuntul yang sedang terbang), galih kangkung (inti dari kangkung) dan susuhing angin (tempat bersarangnya angin)” dimana yang dimaksudkan adalah sesuatu yang tidak nampak tetapi ada, itulah hidup atau ruh .
Lakon Bima Suci.
Setelah Bima bertemu Dewaruci dan ia kembali hidup normal menggunakan jasad maka Bima kemudian menjadi Begawan. Manusia yang telah mengalami proses ini. Pasti akan mengalami perubahan spriritual dan pandangan hidupnya dari sebelumnya, maka Bima mempunyai kerajaan yang dinamakan Jodhipati. Jodhi berarti berani. Pati berarti mati. ( berani mati karena pisahnya ruh dan jasad berarti mati meskipun belum saatnya dan akan kembali sebagai manusia biasa hingga batas waktu yang ditentukan ).
5.Puntadewa
Adalah saudara tertua yang berarti juga tingkatan tertinggi atau manusia yang telah menjadi insan kamil atau khalifah Tuhan untuk alam ini yaitu manusia yang telah menduduki fungsinya sebagai makhluk yang paling sempurna dibanding makhluk lain sehingga ditunjuk Tuhan sebagai wakil yang memelihara alam ini. Puntadewa diceritakan berdarah putih dan raja yang tidak bermahkota.
Punta/Punton berarti tali
Dewa symbol ketuhanan pada saat itu
Puntadewa dapat diartikan sebagai wakil dari Tuhan atau khalifah atau insan kamil, maka orang yang sangat dekat dengan Tuhannya disimbolkan berdarah putih (menjaga perbuatannya dari hal-hal yang tidak baik. Tidak bermahkota yang berarti tidak silau akan harta dan tahta duniawi.
6. Punakawan
Punakawan adalah rewang atau abdi yang selalu mengikuti Pandawa dan mempunyai peran yang sangat penting karena Pandawa apabila ditinggal punakawan pasti selalu mendapat masalah meskipun Pandawa sangat sakti, dekat dengan dewa, dan punakawan hanyalah abdi. Artinya manusia harus selalu disertai dengan sifat punakawan agar hidupnya tidak mudah terpengaruh dalam jalan yang salah.
Punakawan terdiri dari
1. Semar yang berarti samar yang bertugas momong atau mengasuh pribadi kita. Dalam kepercayaan jawa, juga dalam Al Quran disebutkan bahwa setiap manusia ada yang momong atau membimbing yang bersifat ghaib, maka Semar dilambangkan dengan laki-laki tetapi seperti perempuan, akan tetapi bukan banci, yang merupakan simbol dari sfat samar atau ghaib. Semar mempunyai kuncung yang menghadap ke atas, yang merupakan simbol ketuhanan. Semar bersifat ghaib tetapi bukan Tuhan, dia hanya wakil Tuhan yg ghaib yang ditugaskan untuk ngemong atau membimbing setiap manusia.
2. Petruk yang mempunyai makna papat (empat) ruh atau batin yakni ruhiah, siriah, nuriah, dan haluwiyah, maka digambarkan Petruk berhidung besar dan panjang dan dijuluki juga Petruk kantong bolong. Hidung besar dan panjang merupakan simbol manusia yang selalu berhati - hati dalam setiap nafasnya baik bersikap, berpikir, dan bertingkah laku. Kantong bolong adalah simbol manusia sebagai tempat yang selalu kurang.
3. Nala Gareng
Nala berarti hati. Gareng berarti kering.Nala Gareng adalah simbol dari sifat hati yang kering yang tidak berburuk sangka, selalu khusnudhon. Gareng di simbolkan mempunyai kaki yang pincang tangan yang ceko/cacat dan mata juling artinya setiap akan melangkah manusia hendaklah menimbang terlebih dahulu seperti berhati - hatinya jalannya orang yang cacat, begitu juga ketika akan memberi dan menerima baik hal yang bersifat materi maupun spiritual harus dipertimbangkan dengan sangat hati-hati seperti geraknya tangan orang yang cacat. Mata juling adalah simbol penglihatan. Manusia harus dengan cermat melihat dan menilai sesuatu karena terkadang apa yang terlihat tidak sesuai dengan fakta lahir ( ada maksud dan tujuan yang tersembunyi ) sehingga kita harus benar-benar cermat seperti melihatnya mata orang yang juling yang kadang tidak sesuai dengan arah yg dilihat.
4. Bagong
Adalah simbol sifat pemalas dan tidak akan berbuat jika tidak disuruh terlebih dahulu. Bagong merupakan gambaran sikap dari diri kita yang telah menjadi Pandawa yang akan melaksanakan sesuatu setelah benar-benar kita perhitungkan terlebih dahulu, maka apabila kita belum mendapatkan kemantapan terhadap suatu hal, kita belum akan melaksanakan hal tersebut.
Semoga Tuhan memberikan kita hidayah berupa pencerahan batin dan Ruhani…amin.
ravieananda@yahoo.com


Serat Jayengbaya


Asmaradana
9.

Lamun nuju sasi becik,
bancang-bancang sanak ngundang,
matang suku pamanjere,
yen wis tekaning semaya,
tekaku aneng papan,
den iring rehku gumrudug,
labete wong dadi ngarsa.
10.
Pinethuk kang duwe kardi,
sawise den suba-suba,
sakancaku wareg kabeh,
banjur manggon ing pagongan,
lungguhku aneng ngarsa,
natap gendhing kalaganjur,
gumer gumuruh angangkang.
11.
Nuli gendhing gedhe muni,
manira angasta rebab,
pacakku amenglang-mengleng,
menga-mengo sarwi warah,
lelagone bremara,
angler runtut pangrebabku,
tan garantes lir garantang.
12.
Sagunging para priyayi,
yayah kerut ing pangraras,
obah kabeh sarandhune,
ana kang nggeterken asta,
tanapi molah jangga,
janggilengan monthak-manthuk,
munthukku ora karuwan.
13.
Meh tanpa meneng samenit,
muni maneh wis karenan,
karana sagung suguhe,
tan ana kang kuciwa,
tukon tike katekan,
tekan sajen sajeng sindur,
tebok tampah tumpa-tumpa.
14.
Sabubare banjur mulih,
bareng bari ronggengira,
ngiras main karo ngombe,
ngumbar swara turut marga,
lakuku geluyuran,
anggepku kaya kumendhur,
mung kacek tan nganggo srempang.
15.
Atiku seneng kepati,
bisa main tanpa beya,
biyen-biyen mbok mangkene,
awakku uwis kepenak,
pan ora kedhungsangan,
tur tinut sakeh kancaku,
prasasat wis meh madana.
16.
Nanging melangku sathithik,
yen nuju kanggo nayuban,
nabuhi priyayi akeh,
ga ana sawiji ingkang,
mbeksa mundhut gendhingan,
kang arang kanggo ing tayub,
aku rada palingukan,
17.
Dhedhasare aku iki,
kabeh gendhing durung bisa,
banjur disawat hergelek,
mak pres bathukku kang kena,
beling tumancep mata,
sapandhapa hoter umyung,
mung muni : niyaga edan.
18.
Ah wis nora kudu dadi,
niyaga lamun kaetang,
untunge mung nistha bae,
dhuwite cukup sapitrah,
yen marengi cilaka,
bathine bathukku buncur,
mata picak mek-emekan.
Tegese tembung :
lamun = yen, apabila.
bancang-bancang = gage-gage , cepat-cepat.


pamanjere = porsekot.
semaya = janji.
rehku = andhahanku, bawahanku, anggotaku.
labet = jalaran, karena.
ngarsa = ngarep, ngayun, panggedhe, pemimpin.
kardi = karya, gawe, hajat.
den suba-suba = disuguhi, dikurmati, dihormati, dijamu.
pagongan = panggonan gong, tempat gamelan.
natap gendhing = nuthuk gendhing, memainkan lagu.
kalaganjur = jenenge gendhing, nama gendhing.
gumuruh = rame, gemuruh.
angangkang = ngumandhang, menggema.
manira = aku, kula, ulun, ingsun, ingong, ingwang, saya.
pacakku = gayaku.
sarwi = sarwa, karo, sambil.
bremara = kombang, ngumandhang.
garantes= sedhih, memilukan hati.
priyayi = para yayi (adhik raja), kerabat ratu, bangsawan.
yayah = kaya, kadya, lir, pendah, pindha, seperti.
pangraras = nglaras, ngematake, menikmati.
sarandhune = sakojur, seluruh tubuh.
tanapi = ora keri, lan, dan, selalu.
jangga = gulu, leher.
janggilengan = njinggleng, memperhatikan.
munthukku = bombongku, rasa bangga saya.
karenan = kalegan, kasenengan, puas.
karana = jalaran.
tike = rokok.
sajeng = inuman keras, tuak.
sindur = kain.
tebok = tampah cilik.
tampah = wadhah sing digawe saka nam-naman pring wangune bunder.
tumpa-tumpa = tumpuk-tumpuk, bola-bali, ambal-ambalan, berulang-ulang.
bari = barek (Sby), karo.
ronggengira = tandhake, tledheke, sing njoged, penari.
ngiras = njajan ing warung(restoran).
marga = dalan, jalan.
kumendhur = komandan, commander.
seneng kepati = seneng banget.
tinut = tut + in = ditut, diikuti.
madana = kaya wedana. wedana = pangkat sandhuwure camat.
melang = kuwatir.
mbeksa = njoged, menari.
hergelek = botol wadhah inuman.
umyung = rame, horeg, geger.
sapitrah = beras 2 (rong) beruk, 2,5 kilogram.
buncur = bocor.


Serat Jayengbaya


Asmaradana
9.

Lamun nuju sasi becik,
bancang-bancang sanak ngundang,
matang suku pamanjere,
yen wis tekaning semaya,
tekaku aneng papan,
den iring rehku gumrudug,
labete wong dadi ngarsa.
10.
Pinethuk kang duwe kardi,
sawise den suba-suba,
sakancaku wareg kabeh,
banjur manggon ing pagongan,
lungguhku aneng ngarsa,
natap gendhing kalaganjur,
gumer gumuruh angangkang.
11.
Nuli gendhing gedhe muni,
manira angasta rebab,
pacakku amenglang-mengleng,
menga-mengo sarwi warah,
lelagone bremara,
angler runtut pangrebabku,
tan garantes lir garantang.
12.
Sagunging para priyayi,
yayah kerut ing pangraras,
obah kabeh sarandhune,
ana kang nggeterken asta,
tanapi molah jangga,
janggilengan monthak-manthuk,
munthukku ora karuwan.
13.
Meh tanpa meneng samenit,
muni maneh wis karenan,
karana sagung suguhe,
tan ana kang kuciwa,
tukon tike katekan,
tekan sajen sajeng sindur,
tebok tampah tumpa-tumpa.
14.
Sabubare banjur mulih,
bareng bari ronggengira,
ngiras main karo ngombe,
ngumbar swara turut marga,
lakuku geluyuran,
anggepku kaya kumendhur,
mung kacek tan nganggo srempang.
15.
Atiku seneng kepati,
bisa main tanpa beya,
biyen-biyen mbok mangkene,
awakku uwis kepenak,
pan ora kedhungsangan,
tur tinut sakeh kancaku,
prasasat wis meh madana.
16.
Nanging melangku sathithik,
yen nuju kanggo nayuban,
nabuhi priyayi akeh,
ga ana sawiji ingkang,
mbeksa mundhut gendhingan,
kang arang kanggo ing tayub,
aku rada palingukan,
17.
Dhedhasare aku iki,
kabeh gendhing durung bisa,
banjur disawat hergelek,
mak pres bathukku kang kena,
beling tumancep mata,
sapandhapa hoter umyung,
mung muni : niyaga edan.
18.
Ah wis nora kudu dadi,
niyaga lamun kaetang,
untunge mung nistha bae,
dhuwite cukup sapitrah,
yen marengi cilaka,
bathine bathukku buncur,
mata picak mek-emekan.
Tegese tembung :
lamun = yen, apabila.
bancang-bancang = gage-gage , cepat-cepat.


pamanjere = porsekot.
semaya = janji.
rehku = andhahanku, bawahanku, anggotaku.
labet = jalaran, karena.
ngarsa = ngarep, ngayun, panggedhe, pemimpin.
kardi = karya, gawe, hajat.
den suba-suba = disuguhi, dikurmati, dihormati, dijamu.
pagongan = panggonan gong, tempat gamelan.
natap gendhing = nuthuk gendhing, memainkan lagu.
kalaganjur = jenenge gendhing, nama gendhing.
gumuruh = rame, gemuruh.
angangkang = ngumandhang, menggema.
manira = aku, kula, ulun, ingsun, ingong, ingwang, saya.
pacakku = gayaku.
sarwi = sarwa, karo, sambil.
bremara = kombang, ngumandhang.
garantes= sedhih, memilukan hati.
priyayi = para yayi (adhik raja), kerabat ratu, bangsawan.
yayah = kaya, kadya, lir, pendah, pindha, seperti.
pangraras = nglaras, ngematake, menikmati.
sarandhune = sakojur, seluruh tubuh.
tanapi = ora keri, lan, dan, selalu.
jangga = gulu, leher.
janggilengan = njinggleng, memperhatikan.
munthukku = bombongku, rasa bangga saya.
karenan = kalegan, kasenengan, puas.
karana = jalaran.
tike = rokok.
sajeng = inuman keras, tuak.
sindur = kain.
tebok = tampah cilik.
tampah = wadhah sing digawe saka nam-naman pring wangune bunder.
tumpa-tumpa = tumpuk-tumpuk, bola-bali, ambal-ambalan, berulang-ulang.
bari = barek (Sby), karo.
ronggengira = tandhake, tledheke, sing njoged, penari.
ngiras = njajan ing warung(restoran).
marga = dalan, jalan.
kumendhur = komandan, commander.
seneng kepati = seneng banget.
tinut = tut + in = ditut, diikuti.
madana = kaya wedana. wedana = pangkat sandhuwure camat.
melang = kuwatir.
mbeksa = njoged, menari.
hergelek = botol wadhah inuman.
umyung = rame, horeg, geger.
sapitrah = beras 2 (rong) beruk, 2,5 kilogram.
buncur = bocor.


Kuthaku





Nek kowe ngelih ora isa mangan ana warung ya, dadi kudu nggoleki restaurant. Ana Jogja McDonald’s utawa KFC rada mewah nanging ana Toledo ora pati larang. Jebule sing luwih larang kuwi panganan Asia kaya sega! Arep masak dhewe? Kowe kudu blanja ana swalayan amarga ora ana pasar. Nek ming arep jajan isa menyang pom bensin uga amarga saben pom besin ana kios cilik sing ana omben-omben lan panganan cilik.
Wong Jogja kerep mlaku-laku karo kanca nanging ana Toledo luwih kerep dhewean. Aja merasa kesepian nek ora mlaku bebarengan. Nek arep ketemu kanca-kanca, isa ana café, bar, 'bowling alley' utawa omahe bae.
Ana Toledo, wong sugih manggon ana pinggiran kutha. Wong kere kerep manggon ana kampung kutha sing ana omah-omah sing luwih tuwa. Mahasiswa sing wani seneng manggon ana kampung kutha uga amarga omahe ora larang lan menarik amarga ana akeh macam wong.
Mangga nekani kuthaku ya!
7 Oct 2008
Nat Tuohy
(Jenengku Nat utawa "Mas Nata". Aku mahasiswa ana Universitas Michigan lan entas mulai sinau basa Jawa.)


SANGKAN PARANING DUMADI



Dalam hidup ini, manusia senantiasa diingatkan untuk memahami filosofi Kejawen yang
berbunyi "Sangkan Paraning Dumadi". Apa sebenarnya Sangkan Paraning Dumadi? Tidak banyak orang yang mengetahuinya. Padahal, jika kita belajar tentang Sangkan Paraning Dumadi, maka kita akan mengetahuikemana tujuan kita setelah hidup kita berada di akhir hayat.
Manusia sering diajari filosofi Sangkan Paraning Dumadi itu ketika merayakan Hari Raya Idul Fitri. Biasanya masyarakat Indonesia lebih suka menghabiskan waktu hari raya Idul Fitri dengan mudik. Nah, mudik itulah yang menjadi pemahaman filosofi Sangkan Paraning Dumadi. Ketika mudik, kita dituntut untuk memahami dari mana dulu kita berasal, dan akan kemanakah hidup kita ini nantinya.
Untuk lebih jelasnya, marilah kita simak tembang dhandanggula warisan para leluhur yang sampai detik ini masih terus dikumandangkan.
Kawruhana sejatining urip/
(ketahuilah sejatinya hidup)
urip ana jroning alam donya/
(hidup di dalam alam dunia)
bebasane mampir ngombe/
(ibarat perumpamaan mampir minum)
umpama manuk mabur/
(ibarat burung terbang)
lunga saka kurungan neki/
(pergi dari kurungannya)
pundi pencokan benjang/
(dimana hinggapnya besok)
awja kongsi kaleru/
(jangan sampai keliru)
umpama lunga sesanja/
(umpama orang pergi bertandang)
njan-sinanjan ora wurung bakal mulih/
(saling bertandang, yang pasti bakal pulang)
mulih mula mulanya
(pulang ke asal mulanya)
Kemanakah kita bakal 'pulang'?
Kemanakah setelah kita 'mampir ngombe' di dunia ini?
Dimana tempat hinggap kita andai melesat terbang dari 'kurungan' (badan jasmani) dunia ini?
Kemanakah aku hendak pulang setelah aku pergi bertandang ke dunia ini?


Yang jelas, beberapa pertanyaan itu menunjukkan bahwa dunia ini bukanlah tempat yang
langgeng. Hidup di dunia ini hanya sementara saja. Oleh karena itu, tidak ada salahnya jika kita menyimak tembang dari Syech Siti Jenar yang digubah oleh Raden Panji Natara dan digubah lagi oleh Bratakesawa yang bunyinya seperti ini:
"Kowe padha kuwalik panemumu, angira donya iki ngalame wong urip,
akerat kuwi ngalame wong mati; mulane kowe pada kanthil-kumanthil marang
kahanan ing donya, sarta suthik aninggal donya." ("Terbalik pendapatmu, mengira dunia ini alamnya orang hidup, akherat itu alamnya orang mati. Makanya kamu sangat lekat dengan kehidupan dunia, dan tidak mau meninggalkan alam dunia")
Pertanyaan yang muncul dari tembang Syech Siti Jenar adalah:
Kalau dunia ini bukan alamnya orang hidup, lalu alamnya siapa?
Syech Siti Jenar menambahkan penjelasannya:
"Sanyatane, donya iki ngalame wong mati, iya ing kene iki anane swarga lan naraka, tegese, bungah lan susah. Sawise kita ninggal donya iki, kita bali urip langgeng, ora ana bedane antarane ratu karo kere, wali karo bajingan." (Kenyataannya, dunia ini alamnya orang mati, iya di dunia ini adanya surga dan neraka, artinya senang dan susah. Setelah kita meninggalkan alam dunia ini, kita kembali hidup langgeng, tidak ada bedanya antara yang berpangkat ratu dan orang miskin, wali ataupun bajingan")
Dari pendapat Syech Siti Jenar itu kita bisa belajar, bahwa hidup di dunia ini yang serba berubah seperti roda (kadang berada di bawah, kadang berada di atas), besok mendapat kesenangan, lusa memperoleh kesusahan, dan itu bukanlah merupakan hidup yang sejati ataupun langgeng.
Wejangan beberapa leluhur mengatakan:
"Urip sing sejati yaiku urip sing tan keno pati". (hidup yang sejati itu adalah hidup yang tidak bisa terkena kematian). Ya, kita semua bakal hidup sejati. Tetapi permasalahan yang muncul adalah, siapkah kita menghadapi hidup yang
sejati jika kita senantiasa berpegang teguh pada kehidupan di dunia yang serba fana?
Ajaran para leluhur juga menjelaskan:
"Tangeh lamun siro bisa ngerti sampurnaning pati,
yen siro ora ngerti sampurnaning urip."
(mustahil kamu bisa mengerti kematian yang sempurna,
jika kamu tidak mengerti hidup yang sempurna).
Oleh karena itu, kita wajib untuk menimba ilmu agar hidup kita menjadi sempurna dan mampu meninggalkan alam dunia ini menuju ke kematian yang sempurna pula.

